Bilindigi üzere son zamanlarda Delta varyantina dair gelismeler piyasalar üzerinde hayli etkili olmakta. Özellikle geçtigimiz hafta, borsalar basta olmak üzere piyasalar üzerinde yüksek oynaklikli hareketler ortaya çikti.
Vaka sayilarinin hizla yükselmesi sonrasinda; birçok ülkede yeni kisitmalarin gündeme gelmesi ile geçtigimiz Pazartesi günü risk istahinda da ciddi daralma ortaya çikmis ve yatirimcilarin riskli varliklardan kaçis yaptigibni görmüstük.
Pazartesi günü ABD Dolari, Japon Yeni ve ABD tahvilleri gibi güvenli liman varliklarina gelen talebin devaminda Sali günü ABD 10 yillik tahvil faizleri yüzde 1.12 seviyesine kadar gerilerken, Dolar Endeksi de Sali ve Çarsamba günleri Nisan ayindan bu yana ilk kez 93.10 civarina dogru yükselis gösterdi.
Tüm bu gelismeler sonrasinda; “fiyatlamalarin devami gelir mi?” derken, isin içine “konjenktür” dahil oldu ve fiyatlama davranislari bir anda terse döndü. Neydi peki mevcut konjenktür?
Vaka sayilarinin azaldigi bir dönemde, verilerdeki iyilesmeyle de beraber özellikle 16 Haziran’da açiklanan FED/FOMC kararlarinda; tapering(varlik alimlarinin azaltilmasi) tartismalarinin basladiginin belirtilmesi ve faiz projeksiyonlarinda 2023 yilina 50 Bp. ‘lik faiz artirim beklentisi eklenmesi, yeni konjonktürün “FED sikilastirmasi” olmasinin önünü açmisti.
Sonrasinda da; açiklanan önemli birçok ABD verisinin iyi gelmesi ile birlikte bazi FED yetkilileri sikilastirmaya geçilmesinin zamaninin hayli yaklastigina isaret etmis ve bu durum da piyasalarin artik diken üstünde hareket etmeye baslamasina neden olmustu. Iste bu çerçevede olaylara bakan piyasalar, -Delta varyantinin yayildigina dair haber akislarina ilk etapta normal fiyatlamasi ile olumsuz tepki verirken- bu durumun aslinda FED’in sikilastirmasini öteleyebilecegine dair varsayimi geçerli kilmasi ile “kötü bir olaydan; pozitif fiyatlama” çikardi.
Yani, FED baskisinin su asamada ortadan kalkalacagina dair artan umutlar; risk alma istahina pozitif yansidi ve basta ABD borsalari olmak üzere bir çok borsa endeksinde ralliler olustu.
Tüm bu gelismeler isiginda baktigimizda, akillara otomatikman su soru geliyor: “Delta Varyanti, piyasalar için; son bir firsat mi, yoksa sinirli bir moladan mi ibaret?”
Öncelikle, yukarida da degindigimiz üzere; isler iyiye giderken sikilastirma düsünen FED, Delta varyantinin ortaya çikaracagi belirsizlik ve ekonomiler üzerindeki olumsuz etkileri düsünüldügünde; kisa vadede sikilastirmaya gitmekten imtina edebilir.
Hatta ve hatta vaka sayilarinin kontrol disina çikmasi durumunda; mevcut gevseme adimlarini daha da artirmak zorunda kalabilir. Bu açidan baktigimizda, Delta varyantinin piyasalar için kisa vadeli bir firsat sunacagi asikâr.
Diger yandan, yapilan arastirmalarin sonucunda varyantin çogunlukla asi olmayan bireyler üzerinde etkili oldugu düsünüldügünde; birçok gelismis ekonomi asilama konusunda yeni tedbir ve tesvikleri devreye alarak Pandemi sürecini kontrol altina almak isteyecektir(ki son günlerde asi zorunlulugu veya asisizlarin sosyal hayatlarinin sinirlandirilmasi gibi bir takim uygulamalarin devreye alinmasindan bahsedilir oldu).
Bu senaryoda da; FED’in, 27-28 Temmuz FOMC toplantilarinda olmasa da, 21-22 Eylül toplantilarinda sikilastirmayi yeniden gündeme getirmesi ve hatta mortgage destekli tahvillerden baslayarak “tapering’i baslatmasi/baslatmanin tarihini açiklamasi” söz konusu olabilir.
Yine, virüsün kontrol disina çikmasi senaryosunda da sunu göz ardi etmemekte fayda var; majör merkez bankalari ve hükumetlerin(hazine eliyle) tesvikleri artirmasi söz konusu olsa bile, istihdam üzerindeki tahribat yeniden artis gösterebilir ve bu da büyüme öngörülerini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu açidan bakildiginda ekstra para dagitmanin pek de bir esprisi kalmiyor.
Pandemi süresince bir diger risk unsuru olarak takip edilen yüksek enflasyon konusunda ise; Pandeminin yeniden yayilmasinin ortaya çikaracagi talep daralmasina karsin(ki Pandeminin ilk basina göre çok fazla daralma olmayabilir talepte), arz tarafinda istihdam kayiplari ile ortaya çikacak azalmalar ve Çin gibi ülkelerin devam etmesi muhtemel korumacilik tedbirleri, yeni bir yüksek enflasyon dalgasini beraberinde getirebilir ve FED’i - delta varyanti ile mücadelede basariya ulasilir ulasilmaz- sikilastirmaya tesvik edebilir.
Bu kapsamda temel senaryomu su sekilde konumlandirmayi mantikli görüyorum;
- FED yetkilileri, varyantin olumsuz etkilerini ölçmek için erken bir sikilastirmadan imtina etmek isteyecektir. Ancak, bunu yaparken; -Pandemi kontrolden çikmadigi sürece- enflasyon rakamlarini ve finansal istikrari olumsuz etkilememesi açisindan ilave gevseme adimlari atmak yerine sadece izlemede kalabilirler.
- Asilamanin hizlanmasi ve bu kapsamda Delta ve diger varyantlari da kapsayacak sekilde Pandeminin kontrol altina alinmasi ve ekonomik toparlanma emarelerinin yeniden devaminin saglanmasi durumunda da; FED, tapering adimlari ile normallesmeye(sikilastirma) dönebilir.
Velhasil, mevcut durumda Delta varyanti kaynakli Covid-19 Pandemisinde ortaya çikan vaka artislari; sosyal hayati Paneminin basindaki kadar olumsuz etkilemekten uzak. Bazi ülkelerin uygulayabilecekleri bir takim sinirlamalara karsin, çok büyük bir irüs yayilimi olmadigi sürece büyük karantina tedbiri uygulama ihtimalleri giderek zayiflamis durumda.
Bunun yerine; asilamanin tesvik edilmesi veya bir takim asilama zorunluluklari getirilmesi yolu ile pandeminin kontrol altina alinmasina çalisilacagini düsünmekteyim.
Bu kapsamda, talep tarafindaki kayiplarin da; pandeminin ilk basindakine nazaran sinirli kalmasi muhtemel. Tüm, bunlari düsündügümüzde; FED yetkilileri bir süre beklemede kalma yolunu seçecek olsa da, ilk firsatta “parasal sikilastirma(QT)” yeniden günme gelecektir. Bu durumda da, sikilastirma fiyatlamalarinin yeniden ortaya çikmasi;kaçinilmaz olacaktir.
Sözün özü: Delta varyanti, FED’in sikilastirmasinin piyasalar(borsalar, ABD Dolari karsisindaki para birimleri ve emtialar tarafinda baski ve daha yüksek faiz beklentileri ile ortaya çikacak tahvillerden çikis kapsaminda tahvil faizlerinde hizli tirmanma) üzerinde olusturabilecegi satis baskisini bertaraf edecek olmasi nedeniyle, piyasalar açisindan; büyük bir firsat olmaktan çok, nefes aldiracak kisa bir mola olabilir.
Kaynak: Isik Menkul-Yusuf Kavak
