Yaz aylarinin kendini fazlasiyla hissettirdigi bu günlerde hava sicakliklarinin ve havadaki nemin artmasindan dolayi sagligimizi olumsuz yönde etkileyebilecek olgular ortaya çikabilir. Sicaklik ve nem artisina bagli olarak vücut isisi artmakta ve metabolizma bu yeni duruma uyum saglamaya çalismaktadir
. Normalde terleme ile vücut isisi dengede tutulmaya çalisilir.
Ancak sicaklarin fazla olmasi durumunda terleme yeterli gelmeyip vücut isisi dengede tutulamaz ve bu durum da çesitli saglik sorunlarini beraberinde getirir. Asiri sicaklarin sagligimiz üzerinde yapacagi olumsuz etkileri genel olarak su sekilde siralayabiliriz;
1-Günes veya sicak çarpmasi; asiri sicaga maruz kalma sonucu beden isisini ayarlayan terleme mekanizmasinin bozulmasina bagli olarak vücut isisinin düsürülememesi ile karakterize olup, vücut isisi 10-15 dakika içinde 40-41 dereceye çakabilmekte ve acil tedavi edilmezse kalici hasara ve ölüme sebep olabilmektedir.
2- Sicak bitkinligi; uzun süre asiri sicaga maruz kalma ve yetersiz sivi alimina bagli su ve mineral kaybi ile olusur.
Asiri terleme, yorgunluk, halsizlik, bayilma hissi, nabiz hizlanmasi gibi belirtilerle kendini gösterir.
Günes çarpmasinin daha hafif sekli olup tek basina hayati tehlikesi yoktur.
3- Sicak kramplari; ayni zamanda “ sicak bitkinligi” nin belirtilerinden biridir.
Asiri aktivite sonucunda terlemeye bagli olarak vücutta hizli bir su ve mineral kaybi meydana gelir.
Düsük mineral seviyeleri de kaslarda kramplara neden olur.
Tibbi tedaviye gerek olmayip, aktivite durdurulmali ve serin yerde dinlenme haline geçerek su ve mineralli içecek alinmalidir.
4-Günes yaniklari; uzun süreli günes isigina maruz kalmakla meydana gelir. Deri kizarik, agrili ve asiri derecede sicaktir.
Yanik olusan kisi 1 yasindan küçükse veya deride su toplanmasi, siddetli agri ve ates varsa hemen saglik kurulusuna basvurulmalidir. Yanik üzerine yag, salça, yogurt, dis macunu vb. maddeler kesinlikle sürülmemeli ve olusan su kabarciklari kesinlikle patlatilmamalidir.
5- Sicak döküntüsü ( Isilik); daha çok bebeklerde görülen, asiri terlemeye bagli deri tahrisidir. Siklikla boyun, dirsek iç yüzü gibi kivrimli bölgelerde küçük kizarikliklar seklinde görülür. Kizarik bölgeler kuru tutulmalidir.
6-Günesin geç dönem etkileri; sagligimiz üzerinde oldukça önemli olumlu etkileri olan günes isinlari, uzun süre ve yanlis zamanlarda alindiginda olumsuz etkiler yapabilmektedir.
Ciltte erken yaslanma, gözde katarakt gelisimi, deri kanseri ve günes lekelerinin ortaya çikmasi bu olumsuz etkilerdendir.
Sicaklarin oldukça arttigi bugünlerde günesin olumlu etkilerinden faydalanip, bu tür saglik sorunlarini da yasamamak için genel olarak alabilecegimiz önlemleri de su sekilde siralamak mümkündür;
*Mecbur kalmadikça günün en sicak saatlerinde ( 10.00-16.00) disari çikilmamalidir,
*Disari çikmak gerektiginde asiri aktiviteden kaçinilmali; tuz içeren sulu gidalar alinmali; açik renkli, hafif, bol giysiler tercih edilip, genis kenarli ve hava delikli sapka giyilmeli; günesin zararli isinlarindan koruyan gözlük ve krem kullanilmali,
*Günesin isinlarinin dik geldigi 10.00-16.00 saatleri arasinda denize girilmemeli ve güneslenmemeli; bu saatler disinda da yine koruyucu krem (en az 15 faktör sapka ve gözlük kullanilmali,
*Fiziksel aktivite ve spor yapmak için sabah ve aksam saatleri tercih edilip, her bir saatlik spor için 2-4 bardak sivi alinmali,( sivi aliminda suyun yerine hiçbir sey konulmamali)
*Risk altindaki yetiskinler ve yaslilar günde iki defa, bebekler daha sik olmak üzere sicak çarpmasi yönünden izlenmeli,
*Kapali alanlar iyi havalandirilmali,
*Asiri günes alan pencereler perde vb. günesliklerle gölgelendirilmeli,
*Bebek, çocuk, engelliler ve hayvanlar park halindeki araçlarda kapali birakilmamali,
*Mümkün oldugunca sik sik dus alinmali; mümkün degilse el, ayak, yüz ve ense islatilmali
*Susuzluk hissi olmasa bile günde en az 2-2,5 litre ( 12- 14 bardak ) su tüketilmeli,
*Kafein içeren içecekler ve gazli içecekler yerine süt, ayran, ihlamur vb. gibi bitki çaylari, meyve sulari tercih edilip, kahvaltida az yagli peynir, zeytin ve taze sebze tüketilmeli,
*Kizartma türü yiyecekler ve yagli besinlerden uzak durup, haslama ve izgara tercih edilmeli ve yemeklerde bitkisel yaglar kullanilmali,
*Bol miktarda sebze ve meyve tüketerek vücudun yeterli miktarda vitamin ve mineral almasi saglanmali; vücut direnci arttirilmali,
*Eger idrar söktürücü kullaniliyorsa ya da doktor tarafindan sivi alimi kisitlanmissa sicak havalarda mutlaka saglik kontrolüne gidilmeli ve sivi alimi konusunda doktora danisilmali,
*Çok soguk ve buzlu içecekler mide kramplari vb. sindirim sistemi sikâyetlerine sebep olabileceginden tercih edilmemeli,
*Açikta satilan yiyeceklerin tüketiminden kaçinilmali; et, yumurta, süt vb. gibi çabuk bozulabilecek yiyecekler açikta bekletilmemeli; besinlerin hazirlanmasi sürecinde hijyen kurallarina dikkat edilmelidir.
*Bebeklerde gelisebilecek ishal vakalarinda bol sivi verilmeli anne sütü aliyorsa emzirmeye ara verilmeden devam edilmeli,
*Kapali alanlarda serinlemek için kullanilan klimalardan enfeksiyon bulasma riski oldugundan temizligine önem verilmeli ve özellikle araç içindeki klimalar direkt yüze yöneltilmemeli (aksi takdirde yüz felci, sinüzit, kas tutulmalari, kulak iltihabi vb. problemler yasanabilmektedir.)
Uzm. Dr. Serhat
Afyon HABERI
