Dünya genelinde yaklasik 2.8 milyon kiside görülen Multipl Skleroz (MS), uzun süreçli bir hastalik olarak dogru sekilde ele alinmadiginda yasam kalitesini düsürebiliyor. MS süphesi olanlarin bir an önce nöroloji uzmanina basvurmasi, hastaligin seyri için önem tasirken; obezite, sigara kullanimi, geçirilmis EBV enfeksiyonu, D vitamini eksikligi de risk faktörleri olarak öne çikiyor.
Kadinlarda, erkeklere göre daha fazla rastlanan MS, bilinenin aksine hamilelige engel olmuyor.
Memorial Sisli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Burcu Altunrende, MS Farkindalik Haftasi ve Dünya MS Günü dolayisiyla MS hastaligi hakkinda bilgi verdi.
MS merkezi sinir sisteminin (beyin ve omurilik) en sik görülen hastaliklarindan biridir ve beyin, omurilik, beynin uzantisi olan göz siniri ile beyincigi etkilemektedir. Bunun nedeni, yanlis çalisan bagisiklik sisteminin kendi sinir sistemindeki dokulara zarar vermesidir.
Buradaki hedef, sinirin kilifi olan miyelin denilen yapinin yani sira sinir tellerini de etkilemektedir.
Böylelikle bu hasar merkezi sinir sisteminde daginik bir sekilde farkli alanlari etkilediginden, hastalarda da çok farkli semptomlar görülebilmektedir.
Teshis ise çogunlukla 20-40 yas arasinda konulmaktadir.
MS bulasici ya da anne- babadan çocuga direkt kalitsal olarak geçen bir hastalik degildir, ruhsal veya psikiyatrik bir durum da degildir. Her zaman ilerleyici seyirli olmamaktadir.
Belirtiler 24 saatten fazla sürüyorsa…
MS genellikle baslangiçta ataklarla kendisini belli etmektedir.
Bu ataklar basladiginda birkaç günden 10 güne kadar sürmektedir. Fakat MS bulgulari pek çok hastaligin bulgularina benzediginden pek çok kisi kendisinde MS olup olmadigini sorgulayabilmektedir. Bu belirtilerin bazilari söyle siralanabilir:
El-kol-bacak ve gövdede uyusukluk
Kol ve bacakta güç kaybi
Bulanik görme, görme kaybi, çift görme,
Denge kaybi
Idrar kontrolünde sorunlar
El ve kollarda karincalanma hissi
Hafiza sorunlari
Yorgunluk
Bu bulgularin MS’ten kaynaklandiginin söylenebilmesi için, 24 saat ve üzerinde sürmesi, ates ve enfeksiyonun eslik etmemesi ve MS için muayenede uyumlu bulgularin eslik etmesi gerekir. Atak bulgularinin yerlesmesi inme veya sara (epilepsi) hastaliginda oldugu gibi ani bir sekilde olmaz.
Genellikle yakinmalarin bir iki gün içinde yerlestigi görülmektedir. Belirtiler baslangiçta kendiliginden düzelebilir ama ataklar halinde gelirken, ilerleyen dönemlerde ataklar bazi izler birakmaya baslayabilir.
Hastalarin bir bölümünde ise, bulgular atak olmaksizin basindan itibaren yavas ve sinsi ilerleyis ile sürebilmektedir.
Bu grupta en sik görülen yakinma giderek ilerleyen yürüme güçlügü seklindedir.
Sinir hasarina göre semptom siddeti de degisebiliyor
MS'in belirtileri çok çesitlidir ve sinir hasarinin miktarina, hangi sinirlerin etkilendigine baglidir. Bahsedilen belirtilerin tümü her hastada görülmez. Bu belirtiler farkli hastalarda farkli sekilde ortaya çikar.
Bazen duysal yakinmalar ciddi islev kaybina yol açmadigindan dogrudan doktora basvurulmayabilir ve tanida gecikme yasanabilir.
MS’in erken taninip, yakin takip edilmesi önem tasir. Belirtileri tasiyan kisilerin en kisa zamanda bu konuda deneyimli nöroloji uzmanlarina basvurmasi gerekir. Öykü ve yakinmalarin degerlendirilmesi, nörolojik muayene sonrasinda bazi kan testleri, görüntüleme yöntemleri ve beyin omurilik sivisinin incelenmesiyle teshis konulmaktadir. MS’te ne kadar erken tani konulur ve tedaviye baslanirsa belirtilerin ileride kalici hale gelmesi ve engellilik önlenebilmektedir.
Bazen sessiz kaliyor bazen de siddetleniyor
MS, kadinlarda erkeklere göre 2-3 kat daha sik görülür. Henüz MS hastaligini tamamen ortadan kaldirabilecek bir ilaç yoktur, ancak hastaligin seyrini çok etkin sekilde yavaslatabilen hatta durdurabilen tedaviler mevcuttur.
MS'li çogu insan, tekrarlayan ve düzelen (Relapsing Remitting MS, RRMS-Atakli düzelen Multiplskleroz) bir hastalik seyrine sahiptir. Günler veya haftalar içinde gelisen, genellikle kismen ya da tamamen düzelen yeni semptomlar veya nüks dönemleri yasanir.
Bu nüksleri, aylar hatta yillar sürebilen sessiz hastalik remisyon dönemleri takip eder.
Ilerleyen yillarda hastaligin dogal seyri içinde veya etkin tedavi alinmadiginda giderek belirtiler kalici hale gelebilir. Bu kez de hastalarda hareket ve yürümeyle ilgili sorunlar olusabilir. Hastalarin sadece bir kisminda da basindan itibaren ilerleyici bir seyir meydana gelir.
D vitamini eksikligi MS için risk faktörü
MS, herhangi bir yasta çikabilmekle birlikte siklikla 20-40 yas arasinda teshis konulur.
Ailede MS, öyküsü olanlarin MS gelisme riski daha yüksektir.
Bazi enfeksiyonlar örnegin Epstein-Barr virüsü MS ile iliskilendirilir.
Asya, Afrika ve Kizilderili kökenlilerin MS’te en düsük riske sahip oldugu bilinir.
Arastirmalara göre MS’li hastalarda D vitamini seviyeleri düsüktür. Daha az günes isigina maruz kalmak MS için risk faktörü olabilir.
Tiroid, pernisiyöz anemi, sedef, tip 1 diyabet, inflamatuar bagirsak hastaligi gibi sorunlara sahip olanlarin MS ile akrsilasma riski daha yüksektir.
MS tedavisi;
Atak tedavisi,
Ataklari önleyici hastalik seyrini degistiren tedaviler,
Belirtilere yönelik tedaviler olmak üzere 3 baslik olarak ele alinabilir.
Günümüzde giderek artan tedavi seçenekleri sayesinde erken ve etkin bir tedavi stratejisi ile hastaligin seyri durdurabilmektedir.
Artik atakli seyir görülen hastalarin yani sira ilerleyici seyir gösteren hastalar için de onayli tedavi seçenegi mevcuttur.
O nedenle MS’in artik tedavi edilebilir bir hastalik oldugu bilinmelidir.
Tedavi sürecinde hasta ve hekimin isbirligi içinde olmasi çok önemlidir.
Kullanilan ilaçlarin etkinligi, beklenen yan etkilerin takibi ve dogru sekilde yönetilmesi, tedavilerin uygulanmasi için hastalarin bu konuda deneyimli hekimler ya da merkezler tarafindan izlenmesi de büyük önem tasir.
Hastalar düzenli takiple bebek sahibi olabiliyor
MS hastalarinin bilinenin aksine hamilelik planlarini ertelemelerine gerek yoktur. MS hastalari rahatlikla hamile kalabilir ve çocuklarini saglikli bir sekilde dünyaya getirebilir. MS hastaliginin doguma ve dogurganliga engel bir hastalik olmadigi bilinmelidir.
Hatta bazi vakalarda hamilelik MS ataklarini yatistirmaktadir.
Hastalarin gebelik plani oldugunda bunu hekimi ile paylasip sürecin planlanmasi ve gebelik döneminde yakin takip ile saglikli bir bebek dünyaya getirmesi mümkündür.
Afyon HABERI
