Kültür ve Turizm Bakanligi’nin izni ve koordinesinde Konya Selçuk Üniversitesi’nden Prof. Dr. Özdemir Koçak baskanliginda Müze Müdürü Mevlüt Üyümez’in yüzey arastirma ekibinin katilimi ile Afyonkarahisar il ve ilçelerinde yapilan arastirmalarda Afyonkarahisar tarihinin 8000 yil öncesine dayandigi tespit edildi.
Afyonkarahisar’in tarihinin daha da eskilere dayandigi hazirlanan Bilimsel Arastirma Raporu ile belgelendi. Afyonkarahisar'a ait en erken yerlesim izleri günümüzden 8000 yil öncesine kadar gidiyor. Insanoglunun topraga yerlesmeye basladigi ve zirai faaliyetlerin önemli bir yer tuttugu bu dönem, literatürde Neolitik (Cilali Tas) Çag olarak isimlendiriliyor. Bu dönem, MÖ 9000-5400 yillari arasini kapsiyor. Selçuk Üniversitesi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Özdemir Koçak baskanliginda Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi Müdürü Arkeolog Mevlüt Üyümez koordinesinde yürütülen kazilar neticesinde, Susuz Kasabasi Eyüboglu Mevkii Yörük Yatagi ve Çesmealti höyükleri, Susuz Kasabasi Darbogazlar Mevkii, Organize Sanayi içinde Çapak Höyük, Çukurköy Cenkçi Höyügü, Bolvadin Gövem Mevkii, Çobanlar Pani Höyük, Sinanpasa Eyice Höyük, Suhut Içildi Höyük, Hocalar Çalca Asarin Tepe, Dinar Büyük Çataltepe gibi yerlesmelerde bu dönemi temsil eden buluntular ele geçirildi.
Ilk Tunç Çag Yerlesmesine Rastlanildi
Yapilan arastirmalara göre; bu yerlesmelerin ilk defa ortaya çikisi kabaca MÖ 6000 yillarina kadar gidiyor. Ele geçen buluntular, söz konusu dönemde Afyonkarahisar ve çevresinde yasayan nüfusla; Göller Yöresi, Konya Ovasi, Kütahya-Eskisehir ve Denizli çevresinde ikamet eden nüfusun birbirleri ile baglantilari oldugunu göstermektedir. MÖ 5400-3200 yillari arasina tarihlenen Kalkolitik (Bakirtas) Çag'da da bu etkilesim devam etmektedir. MÖ 3200-2000 yillarinda; bir baska deyisle Ilk Tunç Çagi olarak adlandirilan dönemde ise yogun bir nüfus artisi ve buna bagli olarak gelisen çok sayida yerlesmenin var oldugu görülüyor. Afyonkarahisar sinirlari içerisinde bu döneme ait 300 civarinda yerlesme veya mezarlik oldugu tespit edilmistir. Yani hemen hemen her modern kasaba ve köy yakinlarinda bir ya da birkaç tane Ilk Tunç Çag yerlesmesine rastlanmaktadir.
Bolvadin Üçhöyük Orta Tunç Çagi Izi
Bolvadin ilçesinde yer alan Üçhöyük’te de Orta tunç Çagi izlerine rastlanildi. Bu yerlesme bazi bilim insanlari tarafindan MÖ 2. bin yil yazili kaynaklarinda ismi zikredilen Purushanda ile es tutuluyor. Üçhöyük yerlesmesi konumundan dolayi önemli dogu-bati yollarinin kesisme noktasindadir ve verimli bir zirai alan üzerinde yer almaktadir. Bu yerlesmenin disinda Sandikli'da 1935' li yillarda W. Lamb tarafindan kazilan Kusura, Mentes Höyük, Kizilören Ekinova Höyük, Basmakçi Yakaköy-Kocahöyük, Dazkiri Agillarin Önü, Evciler Kocahöyük, Dinar Dikici Höyük, Alparslan Höyük, Ismail Höyük, Suhut Karaadilli Hasanli Höyük, Sinanpasa Ayvatli, Küçükhöyük, Kinik Höyük, Emirdag Hisar, Tezköy, Çayir (Manahoz), Merkez Ismailköy Çorca'nin da isimleri sayilabilir.
Yapilan arastirmalar sirasinda 80 civarinda höyügün hâlihazir haritasi yapilarak bunlarin bir kismi yayinlar araciligiyla bilim dünyasina tanitildi.
