(Dîvâne Mehmet Çelebi). Sultan Veled ve Ulu Ârif Çelebiden sonra Mevlevîlik tarıkatına mühim hizmetlerde bulunan önemli isimlerden olan.
Sultan Dîvâni, Hz. Mevlânâ'nın yedinci kuşak torunlarındandır. Doğum tarihi ile ilgili net bir bilgiye sahip olmasakta 1448. Veya 1471.tarihlerinden birinde doğmuş olması kuvvetli ihtimaldir.
Afyonkarahisar bölgesi, 13. Yüz yılda Germiyanoğulları beyliğine bağlı idi. Germiyanoğulu Bey'i Mehmet Bey, Hz Mevlâna ve Mevlevîliğe karşı muhabbeti olan bir devlet idarecisidir. Bu muhabbetin neticesinde oğlu Süleyman Şah'a, Sultan Veled'in kızı (Hz. Mevlâna'nın torunu). Mutahhara Hatun'u almış ve Çelebi sülâlesi ile akrabalık kurulmuştur.
Mehmet Çelebi çok güzel semâ ettiği için babası tarafından kendisine " Semâî" lakâbı verilmiş kendiside şiirlerinde " Semâî" mahlasını kullanmıştır kendisine" Dîvâne" de denmiştir bu Farsça bir terimdir " Hak yolunda kendinden geçen aklını kaybeden ilâhi aşkın etkisiyle hayrete düşen anlamına gelir.
Bazı menkıbelere baktığımızda insanların kendisine bu sıfatı yakıştıracak bazı sebepler bulunmaktadır bu yakıştırmanın tasavvufî boyutlardan kaynaklandığı bilinir. Bir diğer lakâbı ise" Dîvâni"dir. Timur tarafından Semerkand'a götürülen daha sonra'da Şah İsmail' tarafından Tebriz'e nakledilen, Hz Mevlâna'nın eseri"Dîvân-ı kebir'i" rüyasında gördüğü, Hz Mevlâna'nın manevî işaretiyle Tebriz'e gidip getirmesinden dolayı bu lâkabı aldığı söylenir. Bu iki lâkabıyla tanınsada halk arasında" Dîvânî" daha yaygındır.
Babası tarafından veliahd tayin edilen ve Şeyh'lik makamına oturtulan. Dîvâne Mehmet Çelebi, Mevlevilik tarîkâtının Bânî-î Sânîsidir ikinci kurucusudur.
Sultan Dîvâni tarafından açılan Mevlevîhaneler. Burdur, Galata( İstanbul) Eğirdir, Muğla, Sandıklı Bağdat (Irak )Cezayir, Kahire (Mısır) Lazkiye (Suriye )Midilli (Yunanistan) Sakız (Yunanistan).
Sultan Dîvâni'nin" Şiirleri ve Tarîkat'ül, Arîfîn adlı tasavvufî bir risalesi mevcuttur.
Sadık müridi Muğlalı İbrahim Şahidi dede, 1544 yılında, Gülşen-i Esrar'ı Eserini yazmıştır bu eserde. Dîvâni'nin sağ olduğuna dair işaretler vardır 1545'te bir mesnevi vakfiyesine şahâdeti: Şahidi dede'nin Şeyh'inin vefatından sonra hersene kabrini ziyaret maksadıyla. Afyonkarahisar'a geldiği muayyen bir süre kalıp döndüğü H. 957/M.1550 tarihindeki ziyaretinde vefat ettiği ve Şeyh'inin yanına defnedildiği dikkate alınırsa Dîvâne Mehmet Çelebi'nin H. 953/ M.1546 veya H. 954/ M.1547 yıllarında vefat etmiş olması muhtemeldir.
Kendisinden sonra Mevleviliğin ikinci merkezi olan Afyonkarahisar'da Mevlevi tekkesi postuna oğlu Hızır Şah oturmuştur.
Kaynak: Sefine-i Nefise-i Mevleviyân
Ramis Başpunar: Cesur Şahsiyetler .S.55.56.
Evliyalar Ansiklopedisi.C.11.S.19.20.22.
